We hebben allemaal wel een “hippe” kennis in ons netwerk die preekt voor ziektes genezen op natuurlijk wijze en dat alles genezen kan worden met de kracht van energie, of zoiets. Mocht je die persoon niet kennen, kun je er meestal niet onderuit als je wel eens op Facebook komt of fora bezoekt. Homeopathie is een van de dingen die deze persoon voorop heeft staan. Laten we bij het begin beginnen.

Wat is homeopathie?

Homeopathie wordt vaak verward met kruidengeneeskunde (fytotherapie), maar deze twee zijn niet hetzelfde. Homeopathie is gebaseerd op het similia-principe. Oftewel, bestrijd het gelijke met het gelijke. Een stof dat bij een gezond persoon bepaalde symptomen opwekt, zou bij een ziek persoon met dezelfde symptomen deze moeten genezen. Homeopathie gaat verder en stelt dat hoe meer deze werkzame stof verdund wordt, hoe effectiever deze zou werken.

Ondanks dat deze ideeën al totaal niet logisch klinken, staan ze ook haaks op alles wat we tegenwoordig weten over geneeskunde.

Homeopathie is ontstaan in 1796 en bedacht door de Duitse arts Samuel Hahnemann. Hahnemann experimenteerde destijds met de stof kinine. Deze stof stond toen al bekend als geneesmiddel voor malaria. Hahnemann kreeg als gevolg van deze toediening koorts en trok de, voor hem logische conclusie, dat als hij deze symptomen kreeg van een geneesmiddel die dezelfde symptomen zou moeten verhelpen, je alle ziektes en kwalen met hetzelfde principe zou kunnen genezen. Zonder hierbij uitzonderingen te maken.

‘Bestrijd het gelijke met het gelijke’ moet niet verward worden met het moderne immunologie. Vaccinaties, bijvoorbeeld, zijn geen geneesmiddel tegen een bepaalde ziekte. Als jij als reiziger een vaccinatie krijgt tegen buiktyfus, is dat niet omdat je dit al hebt en men vervolgens ‘meer buiktyfus’ injecteert als geneesmiddel. Een vaccinatie is preventief en zorgt voor de opwekkingen van antilichamen, waardoor het immuunsysteem je in een later stadium kan beschermen tegen deze ziekte. Ook zijn de werkzame stoffen van een vaccinatie (of elke andere geneesmiddel in de reguliere geneeskunde) meetbaar. Hier later meer over.

Vaccinaties vergen heel veel onderzoek om ervoor te zorgen dat ze werken, maar vooral veilig zijn. Hetzelfde geldt ook voor het inzetten van slangengif tegen een slangenbeet. Deze injectie bevat ook niet alleen maar slangengif, maar ook antilichamen. Er is verder totaal geen bewijs voor het simila-concept. Ook als wetenschappers een uitzondering zouden maken en in het geval van homeopathie geen bewijs zouden eisen, maar een overtuigend argument voor het similia-concept voldoende zouden vinden, zou deze nog steeds ontbreken. Een gezond persoon krijgt door het toedienen van antibiotica geen soortgelijke symptomen als iemand die dit geneesmiddel nodig heeft voor genezing en je geneest AIDS niet door iemand een lichte dosering van AIDS in pilvorm toe te dienen.

Wat zit er in homeopathische middelen?

Het korte antwoord is niks anders dan water en/of alcohol.

Homeopathische middelen worden op een bepaalde manier en met een specifieke techniek bereid. Dit ritueel wordt ook wel “potentialiseren” of “dynamiseren” genoemd. In de volksmond zouden we gewoon “schudden” en “verdunnen” zeggen, want dat is precies wat het is. De eerste stap is het selecteren van de werkzame stof die dus bepaalde symptomen opwekt bij gezonde mensen. Meestal zijn dit giftige kruiden of planten zoals wolfskers.

Vervolgens wordt deze stof verdund. Dit wordt meestal gedaan door 1 deel werkzame stof te verdunnen met 100 delen oplossingsmiddel. Het meest voorkomende oplossingsmiddel bestaat uit 40% alcohol en 60% water. Dit wordt ook wel het conserverende middel genoemd. De ironie is echter dat er uiteindelijk geen werkzame stof meer in de oplossing zit en er ook niks is dat geconserveerd moet worden. Uiteindelijk is een homeopathisch middel dus alcohol dat ongeveer net zo sterk is als wodka.

Ook hier vindt een exact ritueel plaats waarbij het potje met het middel tegen een houten object wordt gestoten of een bepaald aantal keren wordt geschud. Uiteraard kent dit ritueel totaal geen logische of wetenschappelijke onderbouwing, maar het toevoegen van deze “magische” stappen zou essentieel zijn voor de werking van het middel. In de realiteit is het waarschijnlijk zo dat op deze manier alle wetenschap die homeopathie ontkracht, verweten kan worden dat het ritueel niet goed is uitgevoerd. “Werd het potje in de juiste hoek geschud?”, “Was het wel volle maan die nacht?”, “Waren er geen sterke magnetische velden aanwezig?”.

Zo zou 10 stoten het perfecte aantal moeten zijn, maar het lijkt me dat de ene persoon meer kracht uitoefent bij het stoten dan de ander. Ook ligt het aan het formaat van het flesje/potje en de hoeveelheid vloeistof die deze bevat. Er zijn talloze contradicties binnen de homeopathie, maar deze laten we voor wat het is en we marcheren gewoon door. Voor de goede orde.

Tegenwoordig wordt dit ritueel uitgevoerd door machines en niet zozeer meer met de hand. Wat weer het idee dat elk middel 100% afgestemd moet zijn op de individu ook enigszins nadelig beïnvloedt. Iets kan niet 100% op de patiënt afgestemd zijn als deze op voorhand (tijdens massaproductie) is geproduceerd.

Maar goed, terug naar wat er in het middel zit.

Het hele ritueel wordt een aantal keren herhaald en elke stap verdunnen homeopaten het middel meer en meer. De verdunning moet ergens tussen de 30 en 1000 verdund worden. De kracht van een homeopathisch middel wordt dan ook aangeduid in 30C of 1000C. C staat voor een verdunning van 1/100. Na de eerste fase is de verhouding 1 op 100. Na de tweede fase is het 1 op 100 x 100. Na de derde fase is het 1 op 100 x 100 x 100. Ga zo maar door. Je kunt je dus voorstellen wat de verhoudingen zijn na 30-1000 keer.

Als jij een homeopathisch middel aanschaft waar 30C op genoteerd staat en dus het minst is verdund, koop je een middel met de volgende verhouding actieve stof:oplosmiddel.

1:1,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000

De 1000C verdunning is in dit geval niet eens noemenswaardig. Zoals je ziet zijn het interessante getallen en het is dan ook geen wonder dat homeopaten gerust kunnen stellen dat hun product geen bijwerkingen heeft. Hoeveel bijwerkingen heeft water immers?

Je kunt een beperkte hoeveelheid van iets niet een oneindig aantal keren verdelen of verdunnen. Moleculen kunnen namelijk niet verdeeld worden. Hoe vaker je dus het middel blijft verdunnen/verdelen, hoe groter de kans is dat het uiteindelijke product niet eens een enkele molecuul van de werkzame stof bevat.

Zelfs de minst verdunde middelen (30C) bevatten geen een molecuul meer van de werkzame stof. Er zijn allerlei formules waarmee je exact kunt berekenen na hoeveel keer verdunnen het middel geen werkzame stof bevat. Toen Hahnemann zijn theorie bedacht, was hij hier niet van op de hoogte (omdat deze formules toen nog niet bestonden) en daar was dus toen ook niks aan te doen. De meeste therapieën werden uit de duim gezogen. De homeopaat van nu kan dit excuus echter niet gebruiken. Je zult nu wellicht denken: “Dan zijn we toch klaar?”, maar ik ben bang dat het artikel nog langer door moet gaan. Ondanks dat voor hen die logisch en rationeel na kunnen denken de extreme verdunningen als genoeg bewijs zullen dienen, maken de homeopaten zich geen zorgen.

Door het hele ritueel dat hiervoor heeft plaatsgevonden, onthoudt het water (of de alcohol) de werkzame stoffen waar het mee in contact is geweest. Ze stellen dat het water geheugen heeft en de aanraking met deze stoffen heeft onthouden. Het water onthoudt dus niet alleen de genezende werking van deze stof, maar ons lichaam zou dit bij consumptie ook weer opvangen en hierop reageren. Dit is allemaal niet waarneembaar. Je kunt het niet zien, ruiken, proeven of meten, maar het bestaat wel. Ook hier geldt weer dat het nauwelijks op een degelijke manier is uitgelegd wat het is, laat staan bewezen.

Als water geheugen heeft, bevat het water dat uit onze kraan komt ook nog allerlei magische sporen van het riool, andermans urine, maaginhoud en uitwerpselen van ratten. Ik denk dat er dan eigenlijk niks is wat er niet in het water zou zitten. Oh, mijn fout. Ik vergat toe te voegen dat water alleen maar de positieve en werkzame stof onthoudt van het middel. Dus alles wat vies en negatief is, wordt vergeten en de enige stof die het water bijblijft is onze vloeistof van de goden. Ik vraag me af of het badwater van Adriana Lima ook vergeten wordt, ik denk dat menig man namelijk jaloers zou zijn op dat water. Waarom zou het water dat vergeten en kiezen voor het onthouden van een paar druppels uiensap? Het geheugen van water is in dat geval complexer dan het menselijk brein. Alles vergeten wat negatief is (voor de theorieën van homeopathie) en alleen het positieve onthouden.

Hoe wordt het zeer selectieve geheugen van water overigens toegepast als de middelen zonder werkzame stoffen in pilvorm worden geproduceerd?

“Homeopathie is ook geen medicijn”

Er is meer dan genoeg onderzoek gedaan waaruit blijkt dat homeopathie niet anders werkt dan een placebo, voorgeschreven door een reguliere arts. Homeopaten zijn zich ervan bewust dat al dit bewijs bestaat en aangezien er in 200 jaar geen homeopaat is geweest die een overtuigend weerwoord kon bieden, zitten ze met een probleem.

Het argument dat op dit punt vaak gebruikt wordt, niet alleen door homeopaten maar ook allerlei andere alternatieve genezers, is dat homeopathie niet een medicijn is, maar meer gezien moet worden als een “energie” die gebruikt wordt zodat het lichaam zichzelf kan genezen. Dit klinkt bijna als toegeving dat homeopathie niet meer is dan een krachtig placebo. Weet je wat in 80% van de gevallen het lichaam geneest? Tijd.

De werking van placebo

De werking van placebo wordt onwijs onderschat, dit merk ik ook regelmatig. Het is in de meeste gevallen veel meer dan een suikerpil slikken, terwijl je denkt dat je een medicijn toegediend krijgt. Het gaat verder en dieper dan dat.

Wetenschap en geneeskunde zijn nu eenmaal niet perfect, maar het is het beste wat we op dit moment hebben. De reguliere geneeskunde kan niet alles genezen en daarom gaan veel mensen voor een alternatieve geneeswijze. Dit is overigens geen indicatie dat homeopathie werkt. Deze drogreden wordt wel vaak aangevoerd.

Zoals ik al eerder zei geneest tijd het merendeel van de kwaaltjes waar veel personen regelmatig last van hebben. We kunnen het echter niet laten om alsnog naar de dokter te gaan. Overal hebben we een pil of injectie voor nodig. Als onze dokter dit niet voorschrijft, is het al snel een slechte dokter of hebben we het gevoel dat de arts ons niet serieus neemt en gaan we op zoek naar iemand die dit wel doet. We nemen simpelweg geen genoegen met eenvoudige antwoorden of verklaringen. Als we dit wel deden bestonden er ook aanzienlijk minder complottheorieën over van alles en nog wat.

Mensen gaan dus vaak naar een homeopaat nadat ze, voor hun gevoel, niet serieus zijn genomen door hun arts of simpelweg als “laatste reddingsmiddel”. Ook omringen veel van deze mensen zich met anderen die in homeopathie geloven en zoeken specifiek naar websites die uitleggen (beweren) dat homeopathie werkt. Dit creëert heel veel hoop en positieve gevoelens.

‘Confirmation bias‘ komt constant voor binnen dergelijke kringen. Dit wil zeggen dat men alleen zoekt naar informatie die hun overtuiging bevestigt en tegenargumenten negeert of ontkent. Dat betekent ook enigszins dat alles wat ik hier schrijf nutteloos is omdat: A) voorstanders van homeopathie al zijn afgehaakt na 1 alinea en B) voorstanders die tot het einde komen niet van gedachte veranderen. Maar goed, ik moet ook ergens een uitlaatklep hebben en ik kan dit verhaal niet kwijt bij m’n hond.

Zodra ze bij de homeopaat binnenstappen is het ook heel anders dan dat ze gewend zijn van de reguliere arts. Een consult duurt gemiddeld twee keer langer en er worden heel veel vragen gesteld, die niet altijd allemaal even relevant zijn. Dit geeft wederom het idee dat men geholpen wordt, terwijl het in theorie niks anders is dan nutteloze vragen stellen met een charismatische glimlach op je gezicht.

Al deze factoren zijn belangrijk. Zodra jij met een middel naar huis gaat die je helpt tegen je jeuk, loopneus, moeheid of buikpijn, loop je al bijna over van de hoop, positieve ervaringen en overtuiging dat dit helpt. Het is dan ook geen verassing dat je uiteindelijk minder last hebt van deze kwalen, die in de eerste instantie niet bestonden, vanzelf weg zouden gaan of veroorzaakt werden door psychische factoren. Homeopathie werkt niet, maar het helpt. Net zoals een placebo dat doet.

Mensen met een hoge bloeddruk die een placebo toegediend krijgen ervaren ook een meetbare daling van de bloeddruk en hier komt niet eens de hele cultuur van homeopathie bij kijken. We vinden het belangrijk dat we geholpen worden, hoe dan ook en onze dokter die tegen ons zegt: “Geef het tijd.” is voor ons niet behulpzaam genoeg. We kunnen dus zeggen dat homeopathie werkt als krachtig placebo en beter werkt dan niks doen, maar dat is niet erg interessant. Er zijn wel meer dingen die beter werken dan niks doen. Ook massages krijgen, muziek luisteren, socialiseren en lachen zijn in veel gevallen beter dan niks doen.

Bewijs voor homeopathie

Ondanks dat het idee achter homeopathie onmogelijk lijkt te zijn en de stroming totaal niet berust op wetenschap, bewijs of overtuigende en logische argumenten, zijn er meer dan genoeg aanhangers om er tientallen miljoenen uit te pompen elk jaar. Ondanks dat alles wordt homeopathie nog steeds onderzocht door wetenschappers. In de reguliere geneeskunde worden ook medicijnen uitgebracht waarvan de werking nog niet helemaal duidelijk is.

Homeopathie had het heel erg mee in het verleden en kon toen zeker succesvol worden genoemd. Niet succesvol zoals het nu is. Nu wordt het vooral in stand gehouden door New Age hipsters die ervan overtuigd zijn dat we allemaal als robots bestuurd worden door farmaceutische bedrijven en ze ons allemaal massaal aan het vergiftigen zijn om geld te verdienen. Ondanks dat genieten ze wel twee keer zo lang van het leven door alles wat de moderne wetenschap met zich mee heeft gebracht, maar dat terzijde.

De reden dat het in de 18e en 19e eeuw zo succesvol was, kwam niet zozeer doordat homeopathie een effectief medicijn was. Dat is het niet en is het nooit geweest, maar omdat de reguliere geneeskunde van toen ouderwets en zelfs barbaars te noemen was in vergelijking met wat het tegenwoordig is.

Neem cholera als voorbeeld. Toentertijd waren er regelmatig cholera epidemieën. Zo ook in Londen waar twee ziekenhuizen in hetzelfde gebied patiënten behandelden. Het ene ziekenhuis hanteerde homeopathie en het andere ziekenhuis hield het bij de gebruikelijke aanpak van toen. Dat beperkte zich toen voornamelijk tot praktijken als aderlaten of het toedienen van middelen waarvan we nu weten dat het simpelweg vergif is. Mocht je niet bekend zijn met aderlaten, dit houdt kort gezegd in dat een arts een verwonding maakt in de huid en zo bloed uit een ader kan stromen. Men meende in die tijd dat op die manier de balans tussen de lichaamsvochten werd hersteld en zo kwalen verholpen konden worden. Aderlaten werd ingezet bij heel veel ziektes waar men toen geen andere therapie voor had en, zoals je waarschijnlijk al kon raden, waren dit heel veel ziektes. Tegenwoordig behandelen we cholera met water of een rehydratiemiddel en tijd, wellicht antibiotica. Er wordt niet in ons gesneden.

De vraag is dan ook niet: “Waarom stierven er zo weinig mensen door de behandeling met homeopathische middelen?” maar: “Waarom stierven er zo veel mensen in het andere ziekenhuis?”. Het antwoord daarop is tegenwoordig geen mysterie meer. De “behandelingen” van toen waren veel riskanter dan de ziekte met rust laten of het toedienen van water, suiker of alcohol.

We zijn 200 jaar later gelukkig wat vooruit gegaan en kunnen nu duidelijk en concreet homeopathie vergelijken met placebo’s en concluderen dat homeopathie niet beter werkt dan dat.

Je kunt nu denken: “Als placebo’s werken en homeopathie werkt, wat is er dan mis mee? Het werkt toch, de reden dat het werkt maakt toch niet uit?” en daar zou ik het oneens mee zijn. Artsen geven geen placebo aan hun patiënten als ze niet weten hoe ze hun patiënt moeten genezen, maar als ze denken dat een placebo voldoet. Ook zijn er genoeg stromingen binnen homeopathie die afraden om vaccinaties te geven aan kinderen en in plaats daarvan te kiezen voor homeopathische vaccinaties. Daar stopt het niet. Ziektes als kanker worden ook steeds vaker behandeld met alternatieve geneesmiddelen. Dat is in veel gevallen dodelijk. Chemotherapie en bestraling zijn wederom niet perfect, ver van dat, maar er zijn antwoorden die nog gevonden zullen worden en het antwoord is in ieder geval geen homeopathie.

Er is geen een ziekte die je effectief en herhaaldelijk kunt behandelen met homeopathie. Reguliere geneeskunde zorgt voor orgaantransplantaties, maakt het leven aangenamer voor seropositieve patiënten, geneest kinderen met chemotherapie, etc. Ik gebruik hier geen ‘etc.’ met de hoop dat het intelligent overkomt en dat ik nog 100 voorbeelden in petto heb, maar ik kan niet alle voordelen van de reguliere geneeskunde opnoemen. Die zijn er in overvloed en kennen we allemaal, ook zij die erg hun best moeten doen om het te ontkennen.

Conclusie

Homeopathie laat wederom zien dat we tegenwoordig heel selectief zijn als het gaat om het accepteren van wetenschap. Velen van ons stappen maar al te graag en vertrouwend in onze auto, de trein of het vliegtuig, wetend dat het ons naar punt B brengt. We weten dat we niet uit het raam moeten klimmen als we op de derde etage wonen, maar gewoon door de voordeur moeten lopen, omdat we vertrouwen in de zwaartekrachtwet en wetenschap in het algemeen. Maar zodra een feit in je gezicht wordt gedrukt waar je je niet helemaal lekker bij voelt of wat tegen je huidige overtuiging in gaat, ontstaat er weer een achtbaan van emoties. In dat soort gevallen zijn objectieve en feiten waardeloos en tellen ze voor niks. Dat is ook waarom meer dan de helft van de wereldbevolking niet in de evolutietheorie gelooft. Als je niet inziet dat het opslurpen van leugens negatieve gevolgen heeft voor de samenleving..dan..geen idee wat ik wil zeggen, maar je zou dat in moeten zien, lijkt me.

Ik vind het werkelijk lachwekkend dat je met een krom gezicht aan wordt gekeken of mensen zelfs afkeer tonen voor mij of anderen die bewijs willen zien voor relevante onderwerpen. Alsof dat een negatieve eigenschap is. Als je geen bewijs wilt hebben, wat dan wel? Geloof omdat het op papier is gedrukt? Dit zijn de Middeleeuwen niet meer. De enige reden dat je nu op dit moment kunt leven zoals je dat doet, is omdat er altijd uitzonderingen waren. Mensen die niet met de kudde meeliepen en anders durfden te denken, ook al was dit vaak strafbaar met de dood. Je mocht toen niet sceptisch zijn, laat staan tegenstrijdige uitspraken doen.

Homeopaten weerhouden heel veel informatie van hun patiënten over de werking en effectiviteit van hun middelen. Dat is onethisch en ze liegen tegen je waar je bij staat, terwijl de reguliere geneeskunde hard en koelbloedig zou moeten zijn volgens veel homeopaten. Het placebo effect kan je een beter gevoel van welzijn geven, zul je er op de lange termijn geen bestaande ziektes mee genezen. Kiezen voor homeopathie kan in dat geval ongezond en zelfs levensbedreigend zijn.

De enige manier om wetenschap en de geneeskunde te verbeteren is door alles nauwkeurig te onderzoeken, medicatie aanbieden waarvan de positieve werkingen bewezen zijn, risico’s afwegen, laten vervallen wat niet werkt en verbeteringen toepassen waar dat mogelijk is. Wondermiddelen toevoegen aan die rotatie is een stap terug.

Weet je waar wetenschappers en doktoren echt op wachten? Op bewijs dat homeopathie wel werkt. Waarom? Dan kunnen we alle ziektes effectief genezen, zonder bijwerkingen. Dat is echt een droomwereld om in te leven. De kans dat we dat ooit zullen zien gebeuren is echter klein en zal waarschijnlijk niet door homeopathie gerealiseerd worden.

En ten slotte: weet je hoe alternatieve geneeskunde wordt genoemd waarvan de werking bewezen effectief is? Geneeskunde.