Door je bezig te houden in de fitnessindustrie is het nogal moeilijk om niet verzuild te raken in discussies. Men gelooft wat ze willen geloven, lezen wat ze willen lezen, maar wat ze geloven is niet altijd juist en het is voor de meesten moeilijk om van standpunt te veranderen. Sterker nog, iemands idee over een bepaald onderwerp bekritiseren met degelijke tegenargumenten, zorgt er vaak alleen maar voor dat de betreffende persoon nog meer in zijn oorspronkelijke standpunt zal geloven. Dit heet ook wel het backfire effect. Ik schrijf dit stuk niet omdat ik mensen wil leren discussiëren, daar heb ik niet genoeg verstand van, maar het is handig om zowel goede vragen te leren stellen als bepaalde theorieën/auteurs/trainers kritisch te kunnen bekijken.
De lijst hieronder komt van de Wikipedia-pagina ‘drogreden‘ en heb ik aangepast door – voor deze industrie – relevante voorbeelden toe te voegen. Ook zijn er veel drogredenen uitgelaten en heb ik de meest voorkomende bovenaan geplaatst.
Van Wikipedia:
Drogredenen worden nogal eens onopzettelijk gebruikt door mensen die niet weten dat het drogredenen zijn, maar veronderstellen dat het correcte argumenten zijn (het zijn dan eerder denk- of redeneerfouten).
Ook in reclame komen drogredenen veelvuldig voor. In de bewering “de meeste tandartsen bevelen X aan” is bijvoorbeeld sprake van het beroep op autoriteit. Een ander cliché is: “Dermatologisch getest!” Immers, zolang de resultaten er niet bij worden vermeld, is dit geen logisch argument om een bepaald product te kopen.
Ad verecundiam (autoriteitsdrogreden)
Bij de drogreden ad verecundiam gebruikt men de (veronderstelde) autoriteit van een externe persoon of instantie als argument voor de juistheid van een bewering. Op zichzelf is het autoriteitsargument geen drogreden. Het steunt echter op een onderliggende, verborgen aanname, namelijk dat spreker en toehoorders de betreffende autoriteit ook als zodanig erkennen. Klopt die verborgen aanname niet, dan is logischerwijs ook het autoriteitsargument niet correct. In dat geval is sprake van een drogreden.
- “Graancirkels zijn echt van buitenaardse wezens, want dat staat op internet.”
Onjuiste premisse: informatie die op internet staat is altijd waar.
Dit is ongetwijfeld de meest voorkomende drogreden die ik online en offline tegenkom. Je ziet en hoort dit werkelijk altijd en overal. Stellingen en argumenten worden totaal niet kritisch bekeken en klakkeloos aangenomen, omdat persoon X dit tegen ze heeft gezegd, omdat ze het hebben gelezen in het boek van persoon Y of omdat persoon Z dit tijdens zijn lezing aan honderd mensen heeft verteld. Niemand weet alles, ongeacht zijn of haar academische achtergrond en/of autoriteit. Dit heeft er wederom mee te maken dat mensen graag geloven wat ze willen geloven, maar zo eenvoudig is het niet.
Een auteur die als vriendelijk overkomt en een muur vol diploma’s en certificaten heeft, kan nog steeds een verborgen agenda hebben. Niet alles wat deze persoon zegt is per se waar. Uiteraard is het heel prettig, zeker in de fitnessindustrie, om een trainer/auteur te volgen en alles als waarheid aan te nemen omdat je zelf geen tijd, zin of kennis hebt om alles na te trekken. Realiseer je echter wel dat er ook genoeg personen in deze industrie zijn die veel slecht onderbouwde claims van anderen in twijfel trekken en hier tegenstrijdig bewijs voor aan kunnen tonen. Op dat punt is het wellicht interessant om beide kanten van het verhaal te bekijken, in plaats van je oren en ogen sluiten met de hoop dat het geluid snel verdwijnt. We leven niet op de set van Sex & The City, dit is de realiteit.
Ad hominem (op de persoon)
Persoonlijke aanval op de tegenstander om zijn geloofwaardigheid in twijfel te trekken en zodoende ook zijn standpunt. Op de man spelen en niet op de bal.
- “Wat weet een dronkenlap zoals jij van politiek?”
Ad hominem argumenten worden heel veel gebruikt in de fitnessindustrie. De logica is echter zoek. Een claim staat namelijk los van de persoon die de claim maakt en een claim is juist of onjuist. Dergelijke argumenten worden gebruikt om te rationaliseren waarom men beter naar massieve professionele bodybuilders moet luisteren en niet naar fragiele wetenschappers. Dat houdt in dat beide personen een bepaalde claim kunnen maken, maar dat het ‘meer juist’ zou moeten zijn omdat bodybuilders groot zijn en het daarom beter weten. Veel professionele bodybuilders doen onnodige dingen die verder geen fysiologische voordelen bieden. Als gevolg daarvan volgen veel mensen dit advies op, met het idee dat zij weten waar ze het over hebben, omdat ze armen van 50cm hebben.
Veel van de onnodige dingen die bodybuilders doen, zijn niet goed, maar ook niet per se slecht. Daarbuiten zijn de meeste professionele bodybuilders onwijs gedisciplineerd en gebruiken ze een waslijst aan anabole steroïden. Er zijn miljoenen mannen die naar de sportschool gaan en schema’s volgen van de professionals, 400g eiwit per dag eten, elke dag een andere spiergroep trainen of de borstspieroefeningen van Arnold gebruiken. Allemaal onnodig, maar ook niet slecht. Je hoort echter alleen verhalen van hen die succesvol zijn daarin, niet de 99% die jaren later nog steeds 55 kilo weegt.
Trek het argument van een persoon dus niet in twijfel, puur door zijn uiterlijk of persoonlijkheid. Dat is onlogisch. Iemand die nog nooit het land heeft verlaten, kan onwijs veel geografische kennis bevatten. Een alcoholist kan genoeg over de politiek weten. Iemand die wel eens liegt kan ook de waarheid spreken en er zijn zelfs mannen die vrouwen begrijpen. Oke, dat laatste is niet waar.
Willekeurige correlatie
Zoeken van correlaties tussen om het even wat.
- “Gisteren vlogen de zwaluwen hoog en het is vandaag mooi weer. Nu vliegen de zwaluwen weer hoog, dus het zal morgen ook mooi weer worden.”
Hier wordt een verband gezien tussen twee zaken die niet per se met elkaar te maken hebben
In de fitnessindustrie wordt vaak een bepaalde factor uitgelicht om een complexer geheel te verklaren. Zo is suiker de oorzaak van de obesitas-epidemie, terwijl obesitas duidelijk een multifactorieel probleem is en vallen mensen af door alleen maar low-carb te eten, ongeacht de rest van het dieet en de lifestyle.
Dit is hetzelfde als zeggen dat Ronnie Coleman en Jay Cutler, beiden meerdere keer wereldkampioen bodybuilden, zo succesvol zijn omdat ze in een villa wonen. Correlatie is geen causaal verband.
Argumentum ad antiquitatem (met een beroep op het verleden)
Deze drogreden wordt gebruikt om een reputatie uit het verleden op te rakelen of die in het nu er zogenaamd mee te onderbouwen. Hij lijkt op de ad populum, maar ditmaal is niet het grote aantal mensen, maar de tijdsduur van belang.
- “Dit geneesmiddel werd al gebruikt in het oude Egypte/China/India”.
Onjuiste premisse 1: zo’n oud middel moet wel probaat zijn – anders werd het niet al zolang gebruikt!
Onjuiste premisse 2: de mensen in die oude culturen hadden evenveel of zelfs meer geneeskundige kennis dan wij en daar valt het middeltje uiteraard ook onder. Zowel de medische kennis als het middeltje in kwestie kunnen echter intussen sterk achterhaald zijn. Bovendien is vrijwel niet met zekerheid na te gaan hoe goed de middelen vroeger werkten doordat dit niet zo uitgebreid is gedocumenteerd.
- “Al meer dan 2000 jaar geloven mensen in God. Dan moet Hij wel bestaan.”
Onjuiste premisse: mensen kunnen en zullen zich niet zo’n lange tijd vergissen.
Dit argument insinueert ook dat we geen sprongen vooruit maken in de wetenschap. In de jaren ’80 aten bodybuilders 8 maaltijden per dag, een halve kilo eiwit, vermeden de meeste mensen vet als de plaag, etc. Veel mensen doen dit nog steeds, omdat veel succesvolle mensen het toentertijd ook deden. Het voordeel is dat we steeds meer te weten komen over…alles. Het is dus geen verassing dat we bepaalde methodes en opvattingen van vroeger kunnen schrappen, om ruimte te maken voor efficiëntere en effectievere manieren van dingen doen.
Ontduiken van bewijslast
Voorkomen van tegenspraak door de tegenstander als incapabel af te schilderen.
- “Ieder weldenkend mens zal het ermee eens zijn dat…”
De opzet is om tegenstanders ervan te weerhouden het standpunt tegen te spreken, doordat de opponent impliciet zou toegeven geen weldenkend mens te zijn.
Deze vind ik ook prachtig en velen zullen dit herkennen.
“Het is toch logisch dat…” (met het gevolg dat als je het niet logisch (genoeg) vindt klinken, je misschien niet intelligent genoeg bent)
Bewijslast kan ook ontdoken worden door nutteloze antwoorden als: “Kritiek is negativiteit waar ik geen tijd voor heb” of “ieder zijn eigen waarheid”. Bewijslast rust bij de persoon die de claim maakt. Als ik een bepaalde theorie bedenk en promoot, rust de bewijslast bij mij. Als ik hier niet op een degelijke manier op in kan gaan, verwacht ik dat mijn volgelingen me enigszins zullen wantrouwen. Als ik de bewijslast volledig probeer te ontduiken, zou ik het niet gek vinden als ik volgende week geen werk meer heb.
Een vraag stellen als reactie op een vraag kan uiteraard ook gebruikt worden. Alles om te voorkomen dat men niet in zal zien dat de gemaakte claims geen solide onderbouwing hebben.
Vals dilemma
Hierbij wordt ten onrechte het principe van de uitgesloten derde (tertium non datur) toegepast.
- “Als je niet voor ons bent dan ben je tegen ons.”
Er is ook een generaliserende variant.
- “Als je het niet eens bent met ons plan, dan ben je tegen onze ideologie.”
Een analoge vergelijking:
- De kat is zwart of wit.
- Ik weet dat de kat niet wit is.
- Dus is de kat zwart.
Mensen worden in een vals dilemma gedwongen door te doen alsof er maar twee keuzes zijn, terwijl er meer zijn.
Het valse dilemma wordt ook wel zwart-wit denken genoemd.
Over valse dilemma’s hoeft niet veel gezegd te worden. Als je een uur de tijd neemt om reacties op veel van mijn posts te lezen, zul je er genoeg tegenkomen.
- Je kunt alleen maar kiezen tussen geen granen/lactose/suiker of niks anders dan. Een middenweg lijkt niet te bestaan.
- Je eet of Paleo, of je eet als een volslagen gek die geen waarde hecht aan zijn gezondheid.
- Je eet of koolhydraat-vrij, of heel veel koolhydraten.
- Als je niet in de voordelen van biologische voeding gelooft, ben je tegen biologische voeding.
- Als je geen vegetariër bent, eet je niks anders dan vlees en McDonald’s en verziek je de wereld.
- Als je niet in bepaalde claims van Julia Kang/Ralph Moorman/etc. gelooft, ben je tegen gezond eten.
- Als je een paar keer per week een donut of pizza eet, eet je alleen maar ongezond.
Retrorsum causa et effectus (omkering van oorzaak en gevolg)
- “Veel mensen die in een rolstoel rijden hebben een ongeval gehad, dus rijden met een rolstoel is gevaarlijk.”
Deze redenering is onjuist, omdat het gebruik van een rolstoel meestal geen oorzaak is van een ongeval, maar het gevolg.
Overgewicht zou het resultaat zijn van allerlei verschillende theorieën, waaronder een disbalans in de hormonen. Een disbalans in de hormonen is echter het gevolg van overgewicht. Overgewicht ontstaat niet door een hormonaal disbalans, maar andersom. Als men afvalt, herstelt de hormoonbalans weer. Men valt niet af omdat de hormoonbalans zich eerst herstelt.
Post hoc ergo propter hoc (na dit, dus door dit)
Er wordt een oorzakelijk verband gesuggereerd dat er in werkelijkheid niet hoeft te zijn. Feit B treedt op na feit A en feit B wordt daarom gepresenteerd als gevolg van feit A.
- “De patiënt genas enkele dagen nadat hij middel X kreeg, dus dit middel heeft hem genezen.”
- “De zon komt altijd op nadat de haan gekraaid heeft, dus de zon komt op dóórdat de haan kraait.”
- “Gisteren vlogen de zwaluwen hoog en het is vandaag mooi weer. Nu vliegen de zwaluwen weer hoog, dus het zal morgen ook mooi weer worden.”
Cum hoc ergo propter hoc (met dit, dus door dit)
Net als bij de bovenstaande drogreden wordt hier een oorzakelijk verband gesuggereerd dat er in werkelijkheid niet hoeft te zijn. Het verschil is dat feit A en B nu tegelijk optreden.
- “Zij was in augustus op vakantie met Gijs. Zij is in augustus zwanger geworden. Dus zij is zwanger van Gijs.”
- “Ik dacht net aan jou toen de telefoon ging. Dat kan toch geen toeval zijn!”
Ik vind dat de voorbeelden hierboven duidelijk genoeg zijn. Veel mensen voelen zich beter door bepaalde diëten, alternatieve geneesmiddelen, supplementen, etc. Ik beweer niet dat het onmogelijk is dat dergelijke wijzigingen voor verbetering kunnen zorgen, maar het is niet altijd een definitief gegeven. Als je wilt geloven dat iets werkt, negeer je in veel gevallen alle andere factoren die mee hebben kunnen spelen
Anekdotische argumentatie
Een aantal voorbeelden geven als rechtvaardiging van een stelling.
- “Er is meer criminaliteit dan vroeger, want Jan is overvallen en bij Piet is er ingebroken.”
Dat jouw opa 93 is geworden, ondanks dat hij rookte, maakt roken niet gezond. Dat jij je beter voelt zonder lactose, maakt melk geen ongezond product. Dat jij afgevallen bent mede door fatburners te gebruiken, maakt fatburners geen effectief product.
Het begint nu wel een erg lang artikel te worden, dus kap ik het hier af. Er zijn er namelijk nog veel meer, maar het punt is duidelijk. Ondanks dat logica als een eenvoudig begrip wordt gezien en denken veel mensen dat ze logisch na kunnen denken, is dat vaak niet het geval. Niet logisch na kunnen denken is absoluut geen belediging. Zoals bovenin wordt aangegeven gebruiken mensen vaak onopzettelijk drogredenen, dus is het niet gek dat de lezer hier niet altijd doorheen kan kijken.
Ik raad je aan het volledige Wikipedia artikel te lezen.
Blijf altijd kritisch nadenken, dat is wel zo logisch.
Comments are closed.